Milli Şuranın sədri, professor Cəmil Həsənli

Son vaxtlar öz xalqına zülm edən diktatorların qanlı əməlləri haqqında dəhşətli faktlar üzə çıxır. Bilirsiniz ki, bu yaxınlarda Birləşmiş Millətlər Təşkilatı öz xalqına zülm etdiyinə, qanunsuz həbslər, qurama cinayət işləri, ağır işgəncə əməllərinə görə Aleksandr Lukaşenkonu insanlıq əleyhinə beynəlxalq cinayətkar elan etdi. İşgəncə əməli o qədər ağır cinayətdir ki, dünya buna göz yuma bilməz. Eyni zamanda Birləşmiş Millətlərin hüquqi məsələlər üzrə komissarlığı Belorusiyada işgəncə əməlində iştirak etmiş məmurlar haqqında da məlumat toplayır. İndi Lukaşeno xarici səfərlərə ehtiyatla yanaşmalıdır. Həbs təhlükəsi elə də ondan uzaq deyil.

Amma biz ABŞ Dövlət Departamentinin insan haqları ilə bağlı illik (2022) hesabatında Azərbaycan hakimiyyətinin, İlham Əliyev rejiminin törətdiyi dəhşətli mənzərə ilə tanış olduqda onun heç də Lukaşenkodan geri qalmadığını görürük. İnsan haqlarının pozulması, işgəncə, qanunsuz həbslər, insan talelərinin məhv edilməsi kimi bir sıra əməllərə görə İlham Əliyev hətta Aleksandr Qriqoryeviçdən də öndədir. Əminliklə deyim ki, hesabatda əks olunan dəhşətli mənzərə İlham Əliyevin öz xalqına qarşı törətdiklərinin hələ hamısı deyil. Ölkədə azad mətbuat bloklandığı, müstəqil mətbuat boğulduğu üçün əhali Dövlət Departamentinin hesabatından xəbərsizdir, sənəd tərcümə edilib bu rejimin hədəfində olan xalqa çatdırılmır. Ona görə hesabatın bəzi məqamlarını qısaldaraq hissə-hissə oxucalara çatdırmağa qərar verdik. Həmin silsilədən bu birinci paylaşımıdır.

Əliyev rejiminin öz xalqına zülm etməsi ölkədə yaradılmış işgəncə labaratoriyalarından keçir. Bunu böyükdən-kiçiyə ölkədə hamı bilir. Dövlət Departamentinin hesabatında yalnız 2022-ci ildə baş vermiş işgəncə əməllərindən bəhs edilir. Onlardan bəzilərini Sizin diqqətinizə çatdırıram. Orada qeyd edilir ki, hökumətin və onun əlaltılarının özbaşına və ya qanunsuz qətllər törətdikləri barədə məlumatlar var idi. Buna missal olaraq “Tərtər işi” və digər əməllər göstərilir. Orada göstərilir ki, sentyabrın 5-də Baş Prokurorluq Tərtər işi ilə əlaqəli 405 nəfərin 2017-ci ildə işgəncə də daxil olmaqla müxtəlif fiziki zorakılığa məruz qaldığını və dörd nəfərin ölümündən sonra bəraət aldığı səkkiz şübhəlinin ölümünə səbəb olduğunu etiraf etdi.

Sənəddə qeyd edilir ki, qanunsuz və ya özbaşına qətllər; işgəncə və təhlükəsizlik qüvvələrinin işçiləri tərəfindən qəddar, qeyri-insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftar və ya cəza; həbsxanalarda sərt və bəzən həyati təhlükə yaradan şərtlər; özbaşına həbslər; siyasi məhbuslar; ölkə xaricindəki şəxslərə qarşı siyasi motivli repressiyalar; məhkəmə müstəqilliyinin olmaması; şəxsi həyata özbaşına və ya qanunsuz müdaxilə; jurnalistlərə qarşı zorakılıq, ifadə azadlığını məhdudlaşdırmaq üçün diffamasiya cinayət məsuliyyətinə dair qanunların tətbiqi və şübhəli ittihamlarla jurnalistlərin mühakimə olunması və azadlıqdan məhrum edilməsi daxil olmaqla ifadə azadlığının və medianın ciddi məhdudiyyətləri; veb saytların bloklanması da daxil olmaqla internet azadlığının ciddi məhdudiyyətləri; dinc toplaşmaq hüquqlarına faktiki qadağa və ifadə azadlığına əhəmiyyətli müdaxilə. birliklər; hərəkət azadlığının məhdudlaşdırılması; siyasi iştiraka ciddi məhdudiyyətlər; hökumətdə sistemli korrupsiya; gender zorakılığına görə məsuliyyətin olmaması Azərbaycanın social-siyasi həyatının adi halına çevrilib.

2021-ci ilin dekabrında müxalif fəal Tofiq Yaqublu Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla Mübarizə Baş İdarəsinin əməkdaşları tərəfindən həbsdə olarkən döyülmənin nəticəsi kimi şişkin gözlərinin fotolarını yayımladı. O, həmçinin bildirib ki, məmurlar onun başına torba keçirib, ona görə də boğulduğunu hiss edib. Yanvarın 11-də yerli prokuror Yaqublunun cinayət işinin başlanması ilə bağlı vəsatətini rədd edib. Yanvarın 16-da prokuror bildirib ki, Yaqublu özünə xəsarət yetirib.

Digər rəsmi orqanlar tərəfindən törədilən işgəncə xəbərləri gəlməkdə davam edib. Mayın 20-də siyasi blogger Rəşad Ramazanov Bakının 14-cü Polis Bölməsinin əməkdaşları tərəfindən həbs edilib və onun iddiasına görə, onun cibinə narkotik maddə atıb və narkotik maddələrin qanunsuz dövriyyəsində “iştirakını” etiraf edib sənədi imzalayana qədər ona işgəncə veriblər. Vəkili qeyd edib ki, onunla görüşərkən Ramazanovun ayaqlarında açıq qanaxmalar və qançırlar olub, vəkil onları “qəddar işgəncə əlamətləri” kimi qiymətləndirib.

Həbs yerlərində qəddar, qeyri-insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftarla bağlı çoxsaylı etibarlı məlumatlar var. Məsələn, mart ayında “müdafiə xətti” qeyri-hökumət təşkilatının məlumatına görə, Naxçıvan Muxtar vilayətində 20-dən çox gənc narkotik istifadə ittihamlarını etiraf edənə qədər həbs və fiziki döyülməyə məruz qalıb. Sonra Naxçıvan şəhər Polis İdarəsinin əməkdaşları, təqiblərə və işgəncələr son qoymaq üçün onlardan təxminən 3400 manat (2000 dollar) rüşvət tələb edibilər.

İyulun 19-da “Müsavat” Partiyasının fəalı əziz Məmiyev nümayiş zamanı saxlanılıb. Onunla birlikdə həbs olunan Gülnarə Rəhimovanın sözlərinə görə, Məmiyev Polis Şöbəsinə və məntəqəsinə aparılarkən polis əməkdaşları tərəfindən döyülüb. Daha sonra Rəhimova bu hadisə barədə sosial şəbəkələrdə Məmiyevi döydüyü iddia edilən polis əməkdaşının şəkli ilə birlikdə məlumat yayıb. Avqustun 24-də Rəhimova böhtan ittihamı ilə həbs edilib. O, təqsirli bilinib və sentyabrın 5-də 460 saatlıq ictimai işlərə məhkum edilib. Mamiyev iyulun 20-də keçirilən mitinq zamanı da saxlanılıb və 30 gün inzibati həbs cəzasına məhkum edilib. İyulun 22-də Turan müstəqil informasiya agentliyi məlumatına görə Məmiyev vəkilinə bildirib ki, həbs olunarkən və polis məntəqəsinə aparılarkən döyülüb.

Sənəddə səlahiyyətlil şəxslərin məhbusların vəkillə göişünü də qadağa qoyduğu bildirilir. Məsələn, sentyabr ayında səlahiyyətli orqanlar müstəqil insan hüquqları üzrə vəkil Elçin Sadıqovu saxladılar və ilk 48 saat ərzində onun vəkillə görüşünə qadağa qoydular. Müxalifətçilər və digər fəallar bildiriblər ki, bu praktika polis əməkdaşlarının məhbuslara qarşı cəzasız qəddar rəftarını asanlaşdırır…